[Tin Kon Tum] – Bước vào những tháng mùa khô Tây Nguyên, khi hạt lúa trên rẫy bắt đầu chín vàng, bà con dân làng Đăk Manh 2 (xã Đăk Rơ Nga, huyện Đăk Tô) lại nhộn nhịp tổ chức lễ hội ăn cơm mới. Năm nay, dân làng đã có nhiều đóng góp tích cực trong việc chung sức, đồng lòng xây dựng nông thôn mới nên lễ hội của làng cũng được tổ chức linh đình hơn mọi năm.
Trời trở gió. Những cơn gió của mùa khô Tây Nguyên khiến cho con đường dẫn vào làng Đăk Manh 2 nhiều đoạn cuốn tung bụi mù. Hai bên đường, từng khóm hoa dã quỳ khoe sắc vàng rực rỡ trong cái nắng, cái gió của Tây Nguyên…
Làng Đăk Manh 2 nằm ngay trên con đường chính dẫn vào xã Đăk Rơ Nga. Hôm nay, trông nhà rông của làng thật đẹp vì có cây nêu dựng phía trước sân cao vút được trang trí màu sắc rất rực rỡ.
Bà con dân làng Đăk Manh 2 đánh cồng chiêng, múa xoang mừng lễ hội ăn cơm mới
Xung quanh nhà rông, bà con dân làng tập trung thật đông đúc. Đàn ông chia nhau thịt heo, chặt ống lồ ô. Đàn bà đốt lửa và chế biến món ăn. Thanh niên nam, nữ trong làng xúng xính những bộ trang phục truyền thống, háo hức tập luyện lại những tiết mục văn nghệ để bước vào phần lễ hội biểu diễn cho dân làng cùng xem.
Thôn trưởng A Xuất đang lúi húi phụ mấy người đàn ông trong làng chế biến các món ăn truyền thống, thấy khách lạ ghé thăm niềm nở giới thiệu: Hôm nay, làng Đăk Manh 2 tổ chức lễ hội ăn cơm mới kết hợp với Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc ở khu dân cư nên bà con dân làng tập trung về nhà rông từ rất sớm để quét dọn sạch sẽ, dựng cây nêu, thịt con heo chế biến các món ăn…
Vừa cho ít thịt heo xắt nhỏ vào ống lồ ô để gác lên bếp lửa rực than hồng nướng, thôn trưởng A Xuất vừa kể với chúng tôi với vẻ đầy tự hào: Từ xa xưa, mỗi khi lúa ở rẫy chín vàng là bà con Xơ Đăng nơi đây lại tổ chức ăn cơm mới. Lễ hội được tổ chức tập trung tại nhà rông để bà con cùng cầu khấn cảm ơn Yàng sông, Yàng núi, Yàng suối, Yàng đất đã phù hộ cho dân làng có mùa màng tốt tươi, thóc lúa đầy bồ. Theo phong tục truyền thống như vậy, bây giờ, đến đời con, đời cháu của đồng bào Xơ Đăng nơi đây vẫn luôn được duy trì.
Nghe chúng tôi khen cây nêu dựng trước nhà rông đẹp, thôn trưởng A Xuất chỉ tay về phía già A Pek đang ngồi bên bếp lửa nướng những ống cơm lam: Cây nêu đẹp là nhờ công của già A Pek đấy. Ở làng này, già A Pek không chỉ được biết đến là người am hiểu nhiều nét văn hóa truyền thống của đồng bào Xơ Đăng nơi đây mà còn có tài nghệ làm cây nêu đẹp nhất làng.
Nghe thôn trưởng A Xuất khen, già A Pek nở nụ cười hiền lành, chậm rãi nói: Tôi biết làm cây nêu từ ngày còn nhỏ. Ngày trước, mỗi dịp làng tổ chức lễ hội gì, tôi đều đi theo ông và bố để học hỏi cách làm cây nêu. Lớn lên, tôi đã quen với công việc này. Cây nêu trong lễ hội ăn cơm mới cao hơn cây nêu trong các lễ hội đâm trâu, đâm dê; việc trang trí trên cây nêu cũng có nhiều họa tiết cầu kỳ hơn nên đòi hỏi người làm phải tỉ mỉ hơn. Vì vậy, để chuẩn bị lễ hội ăn cơm mới của làng, 2 ngày nay, tôi đã phải lặn lội đi rừng cùng thanh niên trong làng tận tay chọn từng cây tre, nứa, lồ ô về để làm cây nêu… Phải chăm chút trang trí cây nêu cho thật đẹp, có như thế Yàng mới phù hộ cho bà con dân làng nhiều hơn.
Qua câu chuyện về cây nêu, về lễ hội ăn cơm mới, già A Pek rất tự hào vì bản thân đã góp phần rất lớn vào việc giữ gìn văn hóa truyền thống cho làng. Già A Pek cũng mong mỏi làm sao làng luôn duy trì được các lễ hội truyền thống. Bởi chỉ có thông qua các lễ hội, già mới có cơ hội truyền dạy lại nét văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ, đặc biệt là nghệ thuật làm cây nêu cho các lễ hội.
Già A Pek còn cho biết, lễ hội ăn cơm mới của đồng bào Xơ Đăng xưa cũng như nay đều không thể thiếu cơm lam, thịt nướng ống lồ ô và đặc biệt là món cháo bột nấu với sườn heo và rau rừng được làm từ hạt gạo lúa mới được các chị em phụ nữ trong làng đang ra sức giã ở khoảnh sân phía sau nhà rông.
Thôn trưởng A Xuất còn “khoe”, năm nào, lễ hội ăn cơm mới của làng cũng được tổ chức nhưng năm nay dân làng Đăk Manh 2 làm được nhiều việc, nhất là qua triển khai thực cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” đã đạt được nhiều kết quả (qua triển khai thực hiện 47 tiêu chí thì có 45 tiêu chí đạt) nên lễ hội của làng được tổ chức to hơn mọi năm. Ăn mừng thành tích này, bà con trong thôn đã thống nhất trích quỹ thôn để mua 2 con heo về chế biến các món ăn và thống nhất phân công cứ 3 hộ gia đình cùng góp gạo nấu 1 ghè rượu để mang lên nhà rông cho dân làng chung vui.
Thôn Đăk Manh 2 hiện có 179 hộ, 751 khẩu. Trong năm 2018, đời sống vật chất, tinh thần của bà con nhân dân trong thôn có nhiều chuyển biến tích cực.
Điều phấn khởi nhất trong năm là bà con trong thôn thành lập được 4 nhóm tương trợ giúp đỡ lẫn nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo; thành lập được 3 nhóm trồng cỏ nuôi bò; vận động nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và đến nay đã phát triển được 220ha cây trồng hàng năm (lúa nước 2 vụ 34ha, mì 185ha, còn lại là cây hoa màu) và 281ha cây công nghiệp (30ha cà phê, 170ha cao su, 79ha bời lời, 2ha tiêu), phát triển đàn súc lên 500 con (gồm bò, trâu, heo), góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 83 hộ.
Biểu diễn văn nghệ mừng lễ hội ăn cơm mới
Xây dựng nông thôn mới, thôn cũng đã vận động nhân dân ra quân làm được 3,5km đường giao thông nông thôn; từng đoàn thể trong thôn đã vận động được các hội viên giúp đỡ hộ nghèo xóa được 5 nhà tạm; cả thôn có 125 hộ gia đình đạt gia đình văn hóa, chiếm tỷ lệ 75%. Bà con tích cực tham gia giữ gìn vệ sinh chung tại gia đình cũng như cộng đồng làng, đến nay toàn thôn có gần 50% số hộ gia đình có các công trình vệ sinh và gần 60% số hộ gia đình chăn nuôi có chuồng trại hợp vệ sinh…
Có mặt tại nhà rông từ rất sớm để phụ với chị em trong làng chế biến các món ăn truyền thống, chị Y Koi ở thôn Đăk Manh 2 hào hứng cho biết: Năm nay lúa được mùa, mì cũng được giá, 4 sào cà phê của gia đình cũng bắt đầu cho trái bói. Cứ đà này, gia đình mình phấn đấu sang năm sẽ thoát khỏi danh sách hộ nghèo. Vui mừng vì cuộc sống ngày càng phát triển nên lễ hội ăn cơm mới năm nay gia đình mình góp hẳn ghè rượu để bà con cùng chung vui.
Khi những cơn gió chiều của mùa khô Tây Nguyên mang theo chút không khí se se lạnh ùa về cũng là lúc lễ hội ăn cơm mới của dân làng Đăk Manh 2 chính thức bắt đầu.
Mừng vui với một vụ mùa bội thu, chúng tôi cùng hòa mình vào không khí lễ hội, cùng với bà con dân làng Đăk Manh 2 vít rượu cần, ăn những hạt cơm gạo mới thơm lừng và múa theo nhịp điệu cồng chiêng rộn ràng, ngân vang.
Bài, ảnh: Tú Quyên
