‘Quốc bảo’ sâm Ngọc Linh – giấc mơ tỉ đô

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc

Ông Hoàng Minh Chiến (phó cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương)

Hy vọng mới cho ngành dược liệu, thực phẩm chức năng

Cây sâm giá 900 triệu đồng tại phiên chợ sâm- Ảnh: L.TR.

Nhắc lại lời phát biểu “sâm Ngọc Linh là quốc bảo, nhưng không chỉ là quốc bảo mà còn đi liền với quốc kế dân sinh” khi đang là thủ tướng, nay Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh thêm sâm Ngọc Linh không phải để trong tủ kính mà phải được chế biến, sản xuất, giải quyết nhiều việc làm, an sinh xã hội và đóng góp thực sự xây dựng thương hiệu quốc gia.

“Hôm nay chúng ta không chỉ nói về cơ chế chính sách tạo động lực phát triển sâm Ngọc Linh mà còn nhắc nhở tìm tòi những biện pháp tốt nhất, phù hợp nhất để phát triển cây quốc kế dân sinh này, đem lại hy vọng mới của Việt Nam trong ngành dược liệu, thực phẩm chức năng, cạnh tranh quyết liệt giữa những quốc gia tiên tiến như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ và cả Trung Quốc, các nước trên cũng có một sản lượng sâm rất lớn và họ đã chế biến sản xuất ra hàng trăm sản phẩm từ sâm”, Chủ tịch nước gợi mở.

Theo Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, muốn làm quốc kế dân sinh phải có sản lượng lớn. So với các nước, quy mô về sản lượng sâm Việt Nam còn khiêm tốn, chất lượng cần cải thiện, thị trường giá cả còn nhiều vấn đề cần tiếp tục quan tâm giải quyết.

Những vấn đề lớn đặt ra hiện nay của sâm Ngọc Linh là biến đổi thời tiết khí hậu làm sâm chết, sâm giả Ngọc Linh, khoa học công nghệ vẫn còn hạn chế, nhất là bảo tồn nguồn giống. Việc bảo tồn, phát triển thời gian qua mới chỉ là bước đầu, chưa phải một thương hiệu quốc gia hùng mạnh, mang ích nước lợi dân.

Với tiềm năng, sản phẩm và giá trị sâm Ngọc Linh rất lớn, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để phát triển một ngành công nghiệp sâm và chế biến sâm Ngọc Linh thực thụ của Việt Nam với mục tiêu tỉ đôla.

Vì vậy còn rất nhiều việc đòi hỏi chúng ta phải làm nghiêm túc, bài bản, không chỉ Kon Tum, Quảng Nam mà còn nhiều nỗ lực, tâm huyết trong triển khai chiến lược, có sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Chính phủ, bộ ngành.

Chủ tịch nước yêu cầu các địa phương và cấp ngành phải bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh đạt giá trị cao hơn về kinh tế và sức khỏe cả thể chất lẫn tinh thần, ưu tiên trước hết cho người Việt Nam.

Các nhà sản xuất, cơ quan nghiên cứu cần học hỏi phát triển ngành sâm như Hàn Quốc và một số quốc gia tiên tiến khác đã làm.

Đại chúng hóa, đa dạng hóa sản phẩm, từng bước đưa sâm Ngọc Linh đáp ứng nhu cầu đa dạng từ thấp đến cao cấp trên thị trường toàn cầu, định vị sâm Ngọc Linh ở phân khúc cao cấp.

Bảo vệ nguồn gene thuần chủng không bị lai tạp hay nhầm lẫn với các loại sâm khác và xây dựng thánh địa sâm Ngọc Linh ở hai địa phương. Các địa phương làm tốt chức năng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm sâm, bảo hộ sản xuất và làm tăng giá trị sâm Ngọc Linh.

Song song đó, cần nghiên cứu các vùng khác có khả năng phát triển loại sâm này. Chủ tịch nước chia sẻ và đánh giá cao ý tưởng của báo Tuổi Trẻ về việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho sâm Ngọc Linh.

Để đạt được những mục tiêu trên, Chủ tịch nước yêu cầu các cấp ngành liên quan ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng chế biến sâm Ngọc Linh, coi đây là bước đột phá cho ngành dược liệu và thực phẩm chức năng để mở ra khả năng cạnh tranh với các sản phẩm sâm của Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và Bắc Mỹ.

Chủ tịch nước cũng kêu gọi các doanh nghiệp có tâm huyết, tiềm lực tham gia vào sứ mệnh phát triển sâm Ngọc Linh, đầu tư nghiên cứu sản xuất chế biến cây sâm, phát triển ngành công nghiệp sâm bằng các chính sách ưu đãi và hỗ trợ có chọn lọc.

L.TR. – T.L.

Ưu tiên khai thác du lịch sâm

Theo ông Hà Văn Siêu – phó tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, ngành du lịch có thể hỗ trợ mạnh mẽ cho việc lan tỏa tên tuổi của sâm Ngọc Linh ra khắp thế giới nhờ dòng chảy khách du lịch quốc tế vào Việt Nam.

Các quy trình nuôi trồng, chế biến, tiêu dùng cây sâm có sức kích thích rất lớn đối với du khách trong và ngoài nước.

Chương trình phát triển sản phẩm du lịch Việt Nam thời gian tới hướng đến nhiều sản phẩm du lịch nông nghiệp, sản phẩm du lịch sâm Ngọc Linh sẽ là một trong những hướng ưu tiên khai thác như là thế mạnh của du lịch Việt Nam.

Ngành du lịch sẽ cùng các ngành liên quan, các địa phương và cơ quan truyền thông, báo chí quảng bá mạnh mẽ thương hiệu du lịch sâm Ngọc Linh.

Đề nghị tỉnh Kon Tum, tỉnh Quảng Nam cùng với Bộ VH-TT&DL và báo Tuổi Trẻ luân phiên đăng cai tổ chức lễ hội sâm Ngọc Linh và quảng bá hoạt động du lịch thông qua lễ hội này. Nhắc tới Việt Nam là du khách biết tới sâm Ngọc Linh, biết tới Kon Tum và Quảng Nam.

GS.TS Trần Công Luận (nguyên giám đốc Trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM): 104 hợp chất quý, bao gồm 84 saponin

Saponin được xem là nhóm hợp chất chính quyết định tác dụng sinh học của sâm Ngọc Linh. Cho đến nay giới nghiên cứu đã xác định được sâm Ngọc Linh chứa tới 104 hợp chất với 84 hợp chất saponin trong các bộ phân dùng của cây sâm như thân rễ và rễ củ, lá và cọng thân.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu gần đây về các loài sâm thuộc chi Panax trên thế giới đều đề cập đến sâm Ngọc Linh như một loài sâm có giá trị đang được nuôi trồng ở Việt Nam.

Đối với hợp chất saponin được xem là thành phần hoạt chất chính ở phần dưới mặt đất của các loài sâm, cho đến nay vẫn chưa có loài nào vượt trội hơn sâm Ngọc Linh Việt Nam về số lượng và hàm lượng saponin.

Những việc cần làm ngay

Ông Nguyễn An (giám đốc thương mại Công ty CP Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5): Muốn nâng tầm phải bảo vệ vùng sâm gốc

Có một thực trạng nạn sâm giả và đội lốt sâm Ngọc Linh đang ngày càng diễn ra tràn lan và công khai.

Ngay tại Kon Tum, Quảng Nam cái nôi sâm cũng vậy, có những doanh nhân mang cây sâm và hạt giống có nguồn gốc từ phía Bắc vào vùng chỉ dẫn trồng rồi nói là sâm Ngọc Linh.

Nguy hiểm và công khai hơn nữa là đã có một số doanh nghiệp, một số nhà khoa học tại một số tỉnh đã công khai mang cây giống từ bên Trung Quốc vào trồng rồi tuyên bố đã di thực và trồng thành công cây sâm Ngọc Linh theo hướng công nghệ cao của Hàn Quốc.

Tôi đề nghị các cơ quan quản lý chuyên môn đưa cây sâm Ngọc Linh vào danh mục cây được định giá như cây cà phê hay cây cao su.

Trước tiên muốn nâng tầm sâm quốc gia cũng như di thực tới các vùng miền khác đề nghị phải bảo vệ vùng sâm gốc, bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh, bảo vệ chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh.

Vườn sâm Ngọc Linh tại trạm dược liệu Trà Linh, huyện Nam Trà My, Quảng Nam – Ảnh: L.TR.

Dược sĩ Đào Kim Long (nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu dược liệu và kiểm nghiệm Khu 5): Tin sẽ thành công

Quốc tế đã biết giá trị sâm Ngọc Linh. Hàn Quốc họ nổi tiếng về sâm là vì quảng bá thương hiệu rất mạnh. Sâm Ngọc Linh đứng đầu thế giới về chất lượng cũng như tác dụng chữa bệnh.

Để có một ngành công nghiệp sâm thực thụ, theo tôi nghĩ nó sẽ tùy thuộc vào việc quảng bá thương hiệu, các giải pháp phát triển cây sâm. Và tôi tin tưởng chúng ta sẽ thành công bởi hiện nay thế hệ trẻ rất trí tuệ, các doanh nghiệp rất vững mạnh, tâm huyết.

Bà Phạm Thị Xuân Hương (tổng giám đốc Công ty cổ phần dược phẩm OPC): Mong chiết xuất tinh chất từ sâm

Có một điều chúng tôi trăn trở là làm sao để sâm Ngọc Linh phát triển, trong bối cảnh nó quá quý và có nhiều khó khăn, thách thức, làm sao người tiêu dùng tiếp cận được sản phẩm này trong khi thực tế nó xa vời về mặt giá trị và điều kiện. Từ đó, OPC đi vào nghiên cứu quy trình chiết xuất các hoạt chất quý, có lợi cho sức khỏe của sâm Ngọc Linh.

Làm được điều này, chúng ta giải quyết được nhiều chuyện như tiêu thụ nguyên liệu, phân biệt sâm giả, sâm thật, đầu ra cũng thuận lợi…

Tuy vậy, đi theo hướng công nghệ chiết xuất thì sản lượng đầu vào phải rất lớn. Tôi mong chính quyền, nhà nước đồng hành để doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu đạt chuẩn cho chiết xuất. Nguồn nguyên liệu đáp ứng được thì doanh nghiệp hoàn toàn chủ động.

Bà Lê Thị Bích Luyện (giám đốc Công ty TNHH Triết Minh): Khoan nói giá cả, hãy tập trung chất lượng

Công ty thành lập năm 2018 nhưng mãi đến tháng 5-2019 mới sản xuất, cho ra đời những sản phẩm đầu tiên. Đến nay công ty đã có khoảng 41 sản phẩm, trong đó chuyên sâu về sâm Ngọc Linh có trà sâm, thạch sâm, sâm Ngọc Linh mật ong, rượu sâm. Khoảng tháng 10-2022, công ty sẽ cho ra một sản phẩm mới là kẹo sâm, cũng như bổ sung vào hệ sinh thái của mình các sản phẩm làm đẹp.

Từ năm 2019, công ty đã thuê rừng để trồng sâm Ngọc Linh, đến nay số lượng khá ổn để đảm bảo nguồn dược liệu trong tương lai. Chúng tôi khá quan tâm đến vùng trồng vùng trồng sâm, làm sao đảm bảo được đầu vào ổn, chất lượng. Hiện công ty đã trồng sâm nhưng vẫn phải thu mua, nhập từ bên ngoài để có nguồn nguyên liệu chế biến các sản phẩm.

Sâm Hàn Quốc thì 1kg ba củ giá 5 triệu đồng, còn sâm Ngọc Linh giá một kg hơn 200 triệu đồng. Khoan nói chuyện giá cả mà hãy nói đến chất lượng, dưỡng chất trong sâm Ngọc Linh như thế nào, có đúng với đồng tiền bỏ ra không.

Về mẫu mã sản phẩm, sâm Hàn Quốc cũng đã làm từ rất lâu, ở Việt Nam những năm gần đây mới bắt đầu hệ sinh thái về sản phẩm. Nhưng tôi nghĩ bằng tâm huyết, nhiệt huyết, chắc chắn sẽ có những sản phẩm, mẫu mã đến với khách hàng hiệu quả và chất lượng, tuyệt vời như sâm Hàn Quốc và còn có thể hơn thế nữa.

Doanh nghiệp cũng rất tâm huyết với việc bảo tồn, phát triển nguồn giống sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam, mong muốn chính quyền quan tâm đầu tư tại tỉnh một trung tâm kiểm định sâm Ngọc Linh, nơi doanh nghiệp tin tưởng gửi gắm nguồn nguyên liệu vào để kiểm định, kiểm nghiệm, để yên tâm hơn khi sản xuất, cho ra thị trường những sản phẩm chất lượng, không những trong nước mà còn vươn ra thế giới.

L.TRUNG – T.LỰC

Sâm Hàn Quốc tiếp cận du khách ra sao?

Sâm Ngọc Linh tại lễ hội sâm Ngọc Linh, huyện Nam Trà My, Quảng Nam – Ảnh: LÊ TRUNG

Gần như 100% tour đi Hàn Quốc đều ghé các cửa hàng bán sâm Hàn Quốc, cũng có tour đi đến cả vườn trồng sâm. Khách ghé những điểm đến này không hẳn ai cũng mua nhưng nếu đã mua thì giá trị hóa đơn bao giờ cũng rất lớn.

Điều thú vị là du khách phải đến các cửa hàng sâm trong hành trình của mình. Và tại các điểm dừng chân này, chỉ tập trung quảng bá, giới thiệu sản phẩm chứ không tạo cảm giác “ép” khách phải mua sâm nên ít gây khó chịu cho du khách.

Chẳng hạn như khi đến Hàn Quốc, đoàn khách được hướng dẫn viên giới thiệu về vai trò sâm trong đời sống Hàn Quốc, người Hàn gần như sử dụng sâm hằng ngày như một nguồn dinh dưỡng cho cuộc sống bận rộn hay để phục hồi sức khỏe sau những cơn bệnh.

Ngoài ra, sâm có tính hàn, trong khi ẩm thực Hàn Quốc lại nhiều gia vị, chiên dầu mỡ nhiều, nên các loại xúp từ sâm cũng được giới thiệu như món ăn để thanh lọc cơ thể.

Anh Thanh Bạch, hướng dẫn viên của Công ty du lịch Vietravel, cho rằng một trong những cách để người tiêu dùng biết đến sâm Hàn Quốc nhiều nhất là các thương hiệu rất ý thức về vai trò của họ trong phát triển du lịch.

Họ kết hợp với Tổng cục Du lịch và có những hỗ trợ để đưa sâm đến du khách, người tiêu dùng nước ngoài như hỗ trợ tiền xe cho đoàn khách đến các cửa hàng, hay một phần tiền cơm trưa. Các chi phí này xem như là chi phí quảng bá chứ không phải bán hàng.

Quan trọng nữa, theo anh Thanh Bạch, phải có nhiều sản phẩm được chế biến từ sâm, từ viên ngậm, kẹo đến viên nén hay bột, thậm chí cả củ sâm tươi. Phát triển sâm như một thương hiệu quốc gia cần có sự đồng lòng từ chính phủ, doanh nghiệp đến người dân và phải tạo dựng niềm tin, chữ tín.

“Những năm trước khách Việt thường rất ít mua sâm vì giá trị cũng khá cao, chủ yếu xem cho biết. Nhưng với các thông tin truyền miệng, cách quảng bá từ phim ảnh, rồi tận mắt xem các sản phẩm, thời gian sau này, du khách Việt đi mua sắm khá nhộn nhịp, trong đó có mỹ phẩm và mặt hàng sâm”, anh Bạch chia sẻ.