baokontum.com.vn
Những ngày cuối năm, trong cái se lạnh của tiết trời Tây Nguyên, tôi tìm về đập Đăk Ui (huyện Đăk Hà)- nơi mang trong mình dấu ấn lịch sử hào hùng. Dòng nước mát lành của đập và sự lao động sáng tạo của bao thế hệ đã biến vùng đất chịu nhiều tàn phá của chiến tranh, thành nơi trù phú và là niềm tự hào không chỉ của huyện Đăk Hà mà còn của tỉnh Kon Tum.
Khi bước chân vào khu vực này, tôi cảm nhận được bầu không khí yên bình và một sức sống mới. Dòng nước từ đập Đăk Ui trong xanh, lấp lánh dưới ánh nắng vàng. Tiếng chim ríu rít hòa trong tiếng nước chảy rì rầm, gợi lên cảm giác bình yên lạ thường. Người dân địa phương đang tất bật chuẩn bị cho mùa Tết, những nụ cười hiện rõ trên từng khuôn mặt rám nắng của họ.
Nhưng ít ai biết rằng, cách đây gần 50 năm, nơi đây từng là một vùng đất hoang sơ, bị bom đạn chiến tranh tàn phá nặng nề. Công trình thủy lợi Đập Đăk Ui được khởi công xây dựng vào ngày 22/12/1975 – thời điểm đất nước vừa thống nhất, còn bộn bề khó khăn. Đây là dự án thủy lợi lớn nhất miền Trung – Tây Nguyên lúc bấy giờ, do Đoàn 331 thuộc Quân khu V thi công. Với ý chí và sự lao động quên mình, hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ và dân công đã chung sức xây dựng đập trong gần hai năm trời gian khổ. Ngày 19/5/1977, công trình đập Đăk Ui chính thức hoàn thành, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc hồi sinh vùng đất này.
Cánh đồng bị bom mìn tàn phá hồi sinh dưới chân công tình thủy lợi Đập Đăk Ui. Ảnh: T.T
Đập Đăk Ui không chỉ là công trình đem lại giá trị kinh tế to lớn mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và sự tri ân với người dân địa phương. Từ khi dòng nước của đập được đưa vào sử dụng, hàng trăm hộ dân các DTTS như Xơ Đăng, Ba Na định cư quanh khu vực đập dần dần có cuộc sống ổn định. Những cánh rừng bị tàn phá xác xơ trước đây, giờ đây là ruộng lúa nước, cà phê, cao su xanh tươi.
Tôi gặp anh Nguyễn Đình Đoàn, một nông dân lâu năm tại xã Đăk Ngọk (huyện Đăk Hà). Qua trò chuyện, anh chia sẻ về cuộc sống gắn bó với đập Đăk Ui: Nguồn nước từ đập không chỉ giúp các loại cây trồng phát triển mạnh mà còn giúp địa phương thử nghiệm các mô hình kinh tế mới. Dưới nguồn nước mát của đập Đăk Ui, trong những năm qua, bà con mạnh dạn trồng thêm nhiều loại cây trồng có giá trị cao. Mùa khô ở đây không còn là nỗi lo vì lúc nào đập cũng đủ nước phục vụ sản xuất.
Nhờ Đập Đăk Ui cung cấp nguồn nước, các mô hình trồng trọt theo hướng hiện đại, ứng dụng khoa học kỹ thuật được triển khai, giúp tăng năng suất và chất lượng nông sản. Anh Mai Trung Hiếu – Chủ tịch Hội Nông dân xã Đăk Ngọk cho biết: “Chúng tôi thường xuyên tổ chức các chương trình hướng dẫn bà con áp dụng công nghệ vào sản xuất. Các hợp tác xã cũng được thành lập để hỗ trợ đầu ra, ổn định nông sản cho nông dân. Đây là cách chúng tôi nâng cao thu nhập và từng bước phát triển bền vững”.
Những nhân chứng lịch sử từng chứng kiến xây dựng Đập Đăk Ui về thăm lại chốn cũ. Ảnh: T.T
Đập Đăk Ui không chỉ có giá trị về kinh tế mà còn là di tích văn hóa, lịch sử đặc sắc. Ngày 20/7/2023, công trình này được công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Đây không chỉ là sự ghi nhận về những nỗ lực của các thế hệ trước mà còn là lời tri ân đối với những người đã hi sinh, cống hiến để xây dựng nên công trình này.
Từ những câu chuyên nghe được, tôi có thể mường tượng về quang cảnh những năm tháng xây dựng công trình, ngày đó, khi hàng chục nghìn chiến sĩ và nhân dân địa phương thi đua lao động xây dựng công trình không biết mệt mỏi. Giữa rừng sâu, với điều kiện thiếu thốn đủ bề, mọi người đồng cam cộng khổ hoàn thành những phần việc đề ra. Dù khó khăn, gian khổ nhưng ý chí của mọi người chưa bao giờ lung lay. Vì bọn họ biết, những gì mình làm hôm nay sẽ là nền móng cho tương lai tươi sáng.
Thực tế cho thấy, Đập Đăk Ui không chỉ cung cấp nguồn nước quan trọng trong sản xuất nông nghiệp mà còn mở ra tiềm năng để phát triển du lịch. Những cánh đồng cà phê, cao su trải dài bên dòng nước trong xanh của đập tạo nên cảnh quan thơ mộng, hấp dẫn. Các cơ quan chức năng địa phương đã và đang đẩy mạnh các kế hoạch quảng bá, kết hợp giữa bảo tồn và khai thác du lịch. Để từ đó, đưa đập Đăk Ui thành điểm nhấn trong các tuyến du lịch Tây Nguyên, không chỉ thu hút khách trong tỉnh mà cả những du khách từ khắp nơi. Đây sẽ là cơ hội lớn để phát triển kinh tế, tạo việc làm thêm cho người dân địa phương.
Đập Đăk Ui đón đông đảo du khách đến tham quan mỗi mùa du lịch. Ảnh: T.T
Những lễ hội văn hóa truyền thống của các DTTS sinh sống xung quanh đập Đăk Ui cũng là “điểm sáng” thu hút khách tham quan. Đặc biệt, sự giao thoa văn hóa giữa các dân tộc như Xơ Đăng, Tày, Nùng, Ba Na tạo nên một “bức tranh” đa sắc màu, đầy cuốn hút. Những làn điệu dân ca, điệu múa cồng chiêng vang lên trong các dịp lễ hội không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là cách để bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống.
Mải mê với đập Đăk Ui đến khi ánh nắng cuối cùng của ngày dần tắt, tôi vẫn không muốn rời. Và tôi tin rằng, bất kỳ ai đặt chân đến đây, khi trở về cũng sẽ mang theo những ký ức khó quên.
Với đập Đăk Ui, vùng đất hoang vu đầy bom đạn ngày nào nay trở thành biểu tượng của sự hồi sinh và phát triển bền vững. Những ngôi làng trù phú, những vườn cà phê, cao su, ao cá quanh đập là minh chứng rõ nét cho sự thay đổi ấy. Nhưng hơn cả, đập Đăk Ui và vùng đất Đăk Ui còn là nơi lưu giữ và truyền tải những giá trị văn hóa – lịch sử quý báu, là cầu nối giữa quá khứ hào hùng và tương lai tươi sáng, tràn đầy sức sống.
Tất Thành
