Say đắm điệu hát ting ting của người Xơ Đăng

Tôi lắng nghe tiếng hát, đung đưa theo tiếng đàn đá rồi lại thả mình theo âm vang của tiếng chiêng, tiếng đàn t’rưng nơi đại ngàn. Những nhạc cụ người Xơ Đăng ở xã Đăk Na (huyện Tu Mơ Rông) cùng hòa vào lời bài hát vừa được “nghệ sĩ” viết ra trong đầu đã tạo thành điệu hát ting ting quen thuộc của bà con nơi đây.

Biết tin địa phương sắp tổ chức sự kiện có các hoạt động văn hóa, văn nghệ, những người “nghệ sĩ” trẻ ở xã Đăk Na liền rủ nhau luyện tập để sẵn sàng tham gia. Trong số những người chơi được điệu ting ting, có anh A Dũng hiện đang là Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Na.

Anh A Dũng kể, không chỉ riêng anh, mà nhiều người trẻ ở xã Đăk Na cũng hát được điệu ting ting. Anh không nhớ rõ mình biết điệu hát này từ khi nào, chỉ nhớ rằng, ngày còn nhỏ đã được nghe ông bà, cha mẹ biểu diễn.

Ngày trước, đời sống bà con nơi đây còn nhiều khó khăn, các thiết bị điện tử chưa có, bà con thường lấy giai điệu ting ting làm vui cho đời. Những lúc nghỉ ngơi sau buổi làm việc trên rẫy, giai điệu ting ting vang lên giữa đại ngàn khiến con người ta quên đi nỗi cực nhọc.

Anh A Dũng (ngoài cùng bên phải) đi đầu trong gìn giữ phát huy điệu ting ting. Ảnh: V.T

Hay những đêm sáng trăng, cả gia đình quây quần bên bếp lửa, khi men rượu ghè ngấm dần, những nghệ sĩ của núi rừng lại mang nhạc cụ quen thuộc của người Xơ Đăng ra biểu diễn. Những bài hát được viết ngẫu nhiên trong đầu, ca ngợi vẻ đẹp quê hương đất nước, con người, hay thể hiện tình yêu nam nữ thường được mọi người hát.

Anh A Dũng kể: Điệu hát ting ting không có bài nào là viết sẵn, lời bài hát được người hát lấy cảm hứng từ những hình ảnh, sự việc trong cuộc sống thường ngày hoặc xuất phát từ cảm xúc hiện tại. Ngày xưa, những đôi nam nữ khi gặp nhau, họ thường khó thể hiện cảm xúc bằng lời nói nên hay thể hiện tình cảm thông qua các giai điệu ting ting. Chỉ cần biết chơi nhạc cụ như đàn t’rưng, klông bút, đàn đá, đàn ting ning… là người nam có thể tỏ tình thông qua điệu hát.

Và bí quyết anh A Dũng nên duyên với vợ mình cũng là nhờ giai điệu ting ting này. Anh A Dũng nhớ lại, vào hôm làng có hội, sau khi hội làng kết thúc lúc trời tối, đám thanh niên rủ nhau đến nhà rông tán gẫu, trò chuyện. Lúc này anh A Dũng cùng vợ mình cũng đến tụ tập. Đôi nam nữ chỉ biết trao nhau bằng ánh mắt ngại ngùng, e thẹn. Trong phút ngẫu hứng, đám trai làng mang nhạc cụ ở nhà mình ra biểu diễn. Anh A Dũng dần hòa mình vào âm thanh ngân nga, rồi mạnh dạn cất tiếng hát tỏ tình với người vợ.

Thời gian trôi qua, con người ngày càng bị cuốn vào vòng xoáy công nghệ. Những chiếc điện thoại, ti vi dần thay thế âm vang của nhạc cụ truyền thống, điệu hát ting ting. Những người trẻ sau này ít quan tâm đến điệu hát “giao duyên” của người Xơ Đăng, có thời gian điệu hát này gần như bị quên lãng. Thi thoảng, trong những bữa cơm thân mật hay ngày hội làng, người ta mới được nghe những người già cất điệu hát ting ting.

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc. Các cấp ủy, chính quyền huyện Tu Mơ Rông cũng đẩy mạnh việc khôi phục, truyền dạy các nghề truyền thống, dệt thổ cẩm, đánh cồng chiêng và không thể thiếu điệu hát ting ting.

Những nghệ sĩ đang luyện tập hát điệu ting ting. Ảnh: VT

Tại xã Đăk Na, để điệu hát ting ting được phát huy, những cán bộ, đảng viên biết hát điệu này phải làm gương đi đầu, như anh A Dũng, A Pho (cán bộ văn hóa thông tin), A Ương (Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn Mô Bành 2). Mỗi khi địa phương có lễ hội hay sự kiện lớn, những cán bộ này sẽ tiên phong đi đầu, làm gương, vận động thêm người già, thanh niên cùng thành lập một đội hát ting ting.

Để minh chứng, anh A Dũng mời chúng tôi sang nhà anh A Ngụ- một “nghệ nhân” chế tác nhạc cụ trong xã. Nhà anh A Ngụ là nơi trưng bày các nhạc cụ cũng là nơi để các nghệ sĩ luyện tập. Thấy có khách đến, họ khoác những chiếc áo thổ cẩm truyền thống, cầm trên tay những nhạc cụ quen thuộc rồi biểu diễn ca khúc do chính tôi đề nghị với nội dung “Mừng khách đến với Đăk Na”.

Tiếng chiêng ngân lên, hòa với âm vang đàn đá, thanh thót của của đàn t’rưng, âm trầm trầm của đàn klông bút tất cả đều làm nền cho giọng ca của anh A Ương lúc cao vút, lúc trầm buồn hòa vào âm vang các nhạc cụ, đánh thức sự yên tĩnh nơi đại ngàn.

Khó có thể diễn tả được sự cuốn hút của giai điệu ting ting. Tôi tuy không phải là một người yêu thích âm nhạc, nhưng khi xem các nghệ sĩ nơi đây biểu diễn chỉ muốn ngồi xem, ngồi nghe, muốn thả hồn nơi núi rừng Tu Mơ Rông.

Anh A Dũng- Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Na cho biết: Trong thời gian tới, xã sẽ tiếp tục phát huy điệu hát ting ting; vận động nhiều người trẻ học chơi nhạc cụ truyền thống và hát điệu hát này. Hiện nay, trong thôn đã thành lập được 5 đội hát điệu ting ting, sẵn sàng phục vụ khách du lịch đến thác Siu Puông và làng du lịch cộng đồng Lê Văng sau khi thành lập.

“Sau khi tham quan các điểm du lịch trên địa bàn xã, các du khách cần được thư giãn tinh thần thì các đội hát điệu ting ting sẽ biểu diễn cho du khách xem. Đặc biệt, nếu du khách muốn trải nghiệm chơi nhạc cụ, học hát, các nghệ nhân trong đội sẽ tận tình hướng dẫn”- anh A Dũng cho biết thêm.

Văn Tùng