Tháng mười hai gõ cửa.
Phố núi mơ màng trong nắng sớm vàng thênh thang
Từng ngọn gió mùa đông miên man, quấn vào tà áo người đi đường.
Tháng mười hai, màu hồng phủ nhẹ khắp núi rừng, như thực như mơ, như màn sương êm đềm… Màu hoa Đỗ mai.
Hiếm hoi lắm phố núi mới những ngày tiết trời se lạnh vào lúc giao mùa với làn sương mù lúc sáng tinh mơ. Cái không khí cuối năm khiến cho người ta hăm hở, sốt sắng hẳn, trân trọng từng phút giây chuyển giao giữa mùa Xuân và mùa Đông, giữa năm mới và năm cũ. Bắt gặp màu hoa Đỗ mai hồng trắng ngây thơ, ai nấy rộn rã như xuân đang về đâu đây rồi.
Thiếu nữ và hoa Đỗ mai
Cứ vào độ cuối tháng 11 đầu tháng 12 âm lịch hàng năm, từng rặng Đỗ mai rụng sạch lá, trơ ra những cành khẳng khiu, màu xám nhạt. Bước sang khoảnh khắc giao mùa, từ thân cành khô khốc ấy nhú ra những nụ hoa nhỏ, từ từ hé nở cánh xinh. Mùa hoa Đỗ mai tương ứng với mùa hoa đào miền Bắc và mùa hoa mai ở miền Nam, những ngày giáp Tết là thời kì hoa nở tưng bừng, khoe trọn vẹn vẻ đẹp. Màu hồng kín cành cây, thi thoảng mới lấp ló chút lá xanh non vừa kịp trổ ra trong sương sớm, một vẻ đẹp lung linh huyền ảo hiếm có. Từ trên những cánh rừng khắp Ngọc Hồi, Đăk Tô, Đăk Glei,… bừng tỉnh sau giấc ngủ đông, trải dài trong màu hoa, ngập tràn sắc xuân. Hoa đỗ mai phủ kín đỉnh núi, lượn quanh những dốc đồi, tràn xuống thung lũng,… Màu hồng xao xuyến khiến người du khách ngẩn ngơ, dừng bước chân say mê ngắm, và rồi lặng thinh như màu hoa đã chạm vào kí ức xa xôi, sâu thăm thẳm. Có điều gì đó như bâng khuâng, tiếc nuối, nhớ thương mối tình đầu ngây thơ, đẹp đẽ, giờ chỉ vương chút kỉ niệm mơ hồ…
Người yêu vẻ đẹp thần tiên của hoa còn âu yếm gọi Đỗ mai là Anh đào núi như một sự trân trọng vẻ đẹp mà hoa đã tô điểm cho núi rừng mỗi dịp xuân sang. Nhìn xa thì rừng hoa Đỗ mai giống Anh đào nhưng khi nhặt từng cánh hoa, nhìn kỹ thì hoa đỗ mai khác hẳn hoa anh đào về hình dáng. Cánh hoa đào tách riêng biệt, và bằng nhau, cùng gắn vào một nhị ở giữa. Còn hoa Đỗ mai mọc thành từng chùm, màu hồng nhạt hoặc màu trắng tinh khôi. đài hình chuông hay có 5 thùy nhỏ hình răng cưa, tràng có cánh hình mắt chim. So với cái vẻ rực rỡ của hoa Mai, vẻ yểu điệu của hoa đào thì Đỗ mai có vẻ đẹp dịu dàng, đáng yêu và hiền lành hơn. Hoa nhỏ xinh, như nụ cười e ấp, duyên dáng của cô học trò tuổi mười lăm. Nhìn xa xa, cành phủ kín hoa như một đàn bướm nhỏ xinh khẽ đậu, thi thoảng gió đưa mạnh cánh hoa lại rụng lả tả. Đỗ mai chỉ đẹp khi còn nguyên vẹn trên cây, nếu bạn cố công hái xuông, hoa sẽ bị rụng lả tả, mất đi cái vẻ đẹp.
Nếu bạn có dịp lên phố núi vào những ngày đầu xuân, đừng bỏ lỡ dịp ngắm hoa Đỗ mai đang mùa rộ nở. Hoa Đỗ mai vốn là sắc hoa của núi rừng, trước đây mọc tràn ngập trên những vùng núi xa, nhưng gần đây đã được người ta đem vè trồng quanh nhà, vừa làm hàng rào vì lá xanh mát quanh năm, đến gần tết lại có hoa đẹp để thưởng ngắm. Chỉ ngay trong thành phố Kon Tum nhỏ xinh thôi, hoa Đỗ mai đã nở dọc bờ kè sông Đăk Bla, trên đường Bắc Kạn, xung quanh những ngôi làng Kon Klor, Plei Tơ Nghĩa, làng hoa Phương Nghĩa,… thấp thoáng cùng những mái nhà sàn màu nâu, sắc hoa hồng điểm tô một mùa xuân yên vui. Đỗ mai có mùi thơm rất nhẹ và kín đáo, phải chú ý lắm bạn mới có thể nhận thấy, bởi vậy những ngày hoa nở là lúc ong bướm tìm về, rập rợn vây quanh. Càng nắng gió khắc nghiệt, Đỗ mai càng vươn lên mạnh mẽ, những ngày mùa khô, đất đai khô hạn, Đỗ mai lại càng khoe sắc lung linh. Từng cánh Đỗ mai mỏng manh, tưởng như chỉ một làn gió thoảng có thể làm rơi rụng hết, thế mà sức sống lại mãnh liệt vô cùng.
Nổi tiếng với vẻ đẹp thần tiên nhưng ít ai biết được những tác dụng thực tế của hoa Đỗ mai. Đỗ mai thuộc họ đậu, thân cây nhỏ, thường mọc trên vách đá hoặc triền đồi, thân cao từ 4-7m, cành nhánh khá nhiều, mọc chếch, lá hình ô-van, xanh mướt quanh năm, bóng mát tỏa rộng. Hạt và vỏ thân có độc tính cao, có tác dụng diệt chuột nên còn gọi là Sát thử, người Tây Ban Nha gọi là Matar Raton (diệt chuột). Tên khoa học của Đỗ mai là Gliricidia sepium, từ có nghĩa là diệt chuột (bắt nguồn từ tốc từ La tin “glir” – chuột và hậu tố “-cida” – giết, diệt trừ. Trên những vùng núi đồi trọc, nhiều sỏi đá, thưa thớt bóng cây chỉ có Đỗ mai vẫn kiên cường bám trụ, chính cái màu xanh tươi của cây lá gợi cho người ta cảm giác yên bình và tràn trề hi vọng một ngày đất sẽ màu mỡ dần lên. Quả thực vậy, Đỗ mai có khả năng cải tạo đất rất mạnh, bộ rễ có khả năng cố định đạm tự do, lá và hoa khi rụng cũng làm tăng nguồn đạm dáng kể cho đất. Nơi cỏ tranh phát triển mạnh, khó diệt trừ người ta trồng Đỗ mai thành rừng, sau một thời gian rừng Đỗ mai cao lớn sẽ góp phần phủ xanh, biến đất cỏ tranh thành đất canh tác nông nghiệp. Gần đây, gỗ Đỗ mai cũng rất được ưa chuộng trên thị trường đồ nội thất bởi thớ mịn, vân rõ đẹp, bàn ghế làm ra có tuổi thọ cao và vẻ đẹp bền.
Hoa Đỗ mai không phải là loài hoa quý phái cần được yêu chiều, chăm sóc công phu, cũng không phải loài hoa rực rỡ đốt cháy mùa Xuân. Đỗ mai là chỉ là hoa giản dị, với màu hồng nhẹ tỏa sức duyên ngầm, hương thơm ý nhị. Sức sống mãnh liệt và sắc hoa dịu dàng đã điểm tô cho những cánh rừng xanh bạt ngàn của vùng đất Tây Nguyên thêm vẻ đẹp, thêm ấm áp mỗi khi xuân về./.
Hà Oanh
